Z punktu widzenia nauki, temperament to biologicznie uwarunkowane cechy charakterystyczne dla jednostki, które wpływają na jej reakcje emocjonalne i zachowanie. Jest to swoisty zestaw tendencji, które ujawniają się w reakcjach jednostki na różne bodźce i sytuacje. Temperament jest traktowany jako trwała, wrodzona skłonność do reagowania na otoczenie w określony sposób.
W skrócie, mówimy o zestawie cech osobowości, które oddziałują na indywidualne różnice między ludźmi i determinują nasze zachowanie. Charakterystyczne dla temperamentu jest jego relatywna stabilność. Oznacza to, że, po pierwsze, nie jesteśmy w stanie go dowolnie modyfikować. Po drugie, nasz temperament, ulega pewnym samoistnym przekształceniom w trakcie życia, w związku z nabywaniem doświadczeń.
Cechy temperamentu
Pewne cechy temperamentu manifestują się już od wczesnego dzieciństwa. Oznacza to, że są one wrodzone i w znacznym stopniu uwarunkowane genetycznie. Nawet niemowlęta wykazują pewne tendencje w zachowaniu. Jedne są bardziej aktywne niż inne, niektóre płaczą bardziej lub mniej niż ich rówieśnicy. Jeszcze inne zdają się być albo radosne i odważne, albo wręcz przeciwnie – zamyślone i bojaźliwe.
Temperament posiada biologiczne podłoże i, co ciekawe, ujawnia się również u zwierząt. Każdy opiekun zwierzęcia z łatwością zauważy pewne wspólne cechy. Mogą być to m.in. towarzyskość, żywotność czy nawet lęk, które są obecne u wielu stworzeń.
Jednak środowisko odgrywa znaczącą rolę w formowaniu naszego charakteru. Ostateczny kształt naszego temperamentu to efekt oddziaływania otoczenia na wrodzone cechy. Informacje zapisane w naszych genach mogą, ale nie muszą mieć swojego odzwierciedlenia w naszym zachowaniu.
Temperament odnosi się do podstawowych, stałych cech, które przejawiają się w charakterystykach zachowania, takich jak:
- aktywność,
- reaktywność (wrażliwość na bodźce),
- wytrzymałość (np. na trud, niewygody),
- wrażliwość na doznania zmysłowe,
- perseweratywność (np. długotrwałe przeżywanie i powracanie do wydarzeń, które już miały miejsce, analizowanie podjętych decyzji),
- żwawość.
Jak wspomniano wcześniej, temperament nie jest jednostajny. Może ulegać zmianom w wyniku interakcji z otoczeniem, doświadczeń życiowych i procesów rozwojowych. Jednakże, nawet jeśli temperament ulega modyfikacjom, nadal stanowi stały fundament dla indywidualnych różnic w reakcjach emocjonalnych i zachowaniach.
Zmiany i rozwój
Współczesne badania nad temperamentem często opierają się na podejściu biologicznym. Podkreślając roli genów, układu nerwowego i neurochemii w kształtowaniu temperamentu jednostki. Na przykład, badania nad temperamentem często analizują związek między aktywnością układu limbicznego, odpowiedzialnego za przetwarzanie emocji, a różnymi aspektami temperamentu.
W kontekście nauki o psychologii dziecka, badanie temperamentu jest istotne dla zrozumienia, jak dzieci się rozwijają. Jak radzą sobie z nowymi sytuacjami i jakie strategie radzenia sobie wybierają. Pojęcie temperamentu jest również ważne w kontekście psychologii osobowości. Różnice indywidualne w temperamentach wpływają na kształtowanie się charakterystycznych cech osobowościowych u dorosłych. Podsumowując, z punktu widzenia nauki, temperament to wrodzone cechy jednostki, które kształtują jej reakcje emocjonalne i sposób funkcjonowania w otoczeniu. Badania nad temperamentem mają na celu lepsze zrozumienie różnic indywidualnych oraz wpływu czynników biologicznych i środowiskowych na rozwój jednostki.
