ADHD to zespół nadpobudliwości-psychoruchowej z deficytem uwagi. Uznaje się go NIE za chorobę psychiczną ani neurologiczną, ale klasyfikuje jako zaburzenie neurorozwojowe, podobnie jak ASD – spektrum autyzmu. I podobnie jak ASD uznaje się ADHD za konkretny neurotyp, nie zaś za schorzenie, chorobę. Nawet słowo “zaburzenie neurorozwojowe” wynika bardziej z odstawania od normy. Podobnie jak w przypadku ASD, mózg ADHD nie jest uszkodzony, tylko rozwinął się w nieklasyczny/nietypowy sposób, a co za tym idzie ma inne sposoby zarządzania gospodarką biochemiczną. To z kolei wpływa na akcje i reakcje w mózgu – w tym również na odczucia i sposób ogólnego funkcjonowania, czy nawet myślenia [postrzegania świata]. Aby można było powiedzieć o ADHD objawy muszą występować w dzieciństwie. Niektóre źródła podają, że wyraźne symptomy muszą być widoczne i rozwinięte do ok. 12 roku życia, a więc przed wejściem w okres dojrzewania.
Objawy podobne do ADHD, które wyraźnie zaczęły się w dorosłości mogą po prostu wynikać z zaburzeń osobowości, przeżytej traumy, stresu lub schematów nabytych w trakcie relacji z innymi osobami. A zatem, wyraźne znaki w pewnym charakterystycznym zachowaniu i myśleniu musi być widać od dzieciństwa. Nie zawsze jednak zwracamy na nie uwagę. Część z nich może zostać niezauważona. Sporą liczbę zazwyczaj zrzuca się na karb krnąbrności, złego wychowania, złych relacji w domu czy po prostu charakteru.
Niektórzy wierzą również w powielany, szczególnie w krajach Europy wschodniej i środkowej, że ADHD to przypadłość wieku dziecięcego. Otóż nie: z ADHD się NIE WYRASTA, nie można go też w żaden sposób wyleczyć, gdyż nie jest chorobą. Stosuje się co prawda leki w celu poprawy funkcjonowania pacjenta. Nie są one jednak jedynym sposobem, nie są niezbędne i nie mają za zadania zniwelować zaburzenia jako takiego, a jedynie pomóc w zrównoważeniu jego skutków.
ADHD, znów podobnie jak ASD, nosi cechy spektrum, nie rozwija się liniowo i nie wszyscy badani będą wykazywali identyczne objawy w identycznym nasileniu. Kategorie przedstawione na poniższym schemacie mogą być zamalowane w różny sposób u różnych ludzi.
Różnice w symptomach wynikają również nie tylko z cech osobniczych, ale z podtypów ADHD. Rozpoznanie konkretnego typu może znacznie pomóc w radzeniu sobie ze skutkami
- Nieuważny: Główne objawy tego typu to brak koncentracji, częsta nieuwaga i dezorganizacja.
- Impulsywny/nadpobudliwy: Osoby z tym podtypem nie wykazują nieuwagi, ale są niespokojne i ruchliwe. Jest to najrzadszy podtyp ADHD.
- Połączone: Jest to najczęstszy podtyp ADHD, w którym osoby wykazują objawy pozostałych dwóch typów.
ADHD typu nieuważnego (Inattentive Type ADHD)
Osoby z tym typem nie wykazują żadnych oznak nadpobudliwości ani impulsywności. Zamiast tego mają trudności z utrzymaniem koncentracji uwagi i byciem uważnym. Osobom z ADHD typu nieuważnego często trudno jest zwracać uwagę i angażować się w zorganizowane działania przez dłuższy czas.
Niektóre zachowania i objawy, które mogą występować u osób z tą postacią ADHD obejmują:
- krótki czas koncentracji uwagi
- łatwość rozpraszania się,
- częste zmiany zainteresowań i pasji,
- niezdolność do zwracania uwagi na szczegóły
- trudności w słuchaniu, gdy się do nich mówi (potrzeba wtrącenia się lub “odpływanie” myślami)
- zapominanie podczas wykonywania codziennych czynności
- nieuważność i ogólne roztrzepanie (np. gubienie klucze, książek, kart bankomatowych czy telefonu)
- ma trudności z angażowaniem się w zorganizowane zadania i czynności,
- trudności z wykonywaniem poleceń, zwłaszcza gdy trzeba wykonywać czynności po kolei.
ADHD typu impulsywnego/nadpobudliwego
Jest to najrzadziej występujący typ ADHD. Osoby z tą postacią tego zaburzenia wykazują zachowania nadpobudliwe i impulsywne, ale nie mają objawów nieuwagi. Ewentualnie mogą mieć te objawy w małym stopniu. Osoby w typie impulsywnym stale się poruszają, nadmiernie się wiercą. Mogą mieć również ob
Ta wersja charakteryzuje się następującymi objawami impulsywności:
- przeszkadzanie innym lub wtrącanie się w ich życie [nadgorliwość w pomaganiu, doradzaniu, robieniu rzeczy za innych, potrzeba kontroli],
- działanie bez zastanowienia [impulsywne lub czasem kompulsywne kupowanie, jedzenie, przeklinanie; czasem też skrajne decyzje np. o rzucaniu pracy, tatuażach, przemeblowaniu etc.]
- niecierpliwość i trudności z czekaniem na swoją kolej [“chcę wszystko teraz, zaraz natychmiast”]
- udzielanie odpowiedzi na pytanie zanim zostanie ono dokończone [przewidywanie cudzych wypowiedzi],
- duża wrażliwości emocjonalna (wrażliwość np. na krzywdę, miłość do zwierząt lub przyrody, łatwe wpadanie w stan wzruszenia).
Objawy nadpobudliwości zazwyczaj obejmują następujące zachowania:
- ogólne odczucie niepokoju, potrzeba znajdowania sobie nowych zajęć,
- nadmierne mówienie (za dużo informacji, długie zdania, słowotok, szybkie tempo mówienia, podniesiony ton)
- niezdolność do skupienia się na jednym zadaniu w tym samym czasie [pozorny multitasking, zaczynanie wielu rzeczy w podobnym czasie, słuchanie muzyki lub telewizji w tle podczas codziennych czynności]
- nadmierne wiercenie się, kręcenie, zmiana pozycji, drapanie skóry bez powodu
- niezdolność do wykonywania jakichkolwiek czynności w ciszy [odpalanie muzyki, pstrykanie długopisem, stukanie rękami lub nogami, ogólne hałasowanie, mówienie do siebie w ramach stymulacji]
ADHD typu mieszanego
Jest to najczęstsza postać tego zaburzenia. Osoby z tym typem ADHD doświadczają kombinacji objawów impulsywności, nadpobudliwości i nieuwagi.
Diagnoza ADHD typu mieszanego u dziecka wymaga obecności sześciu lub więcej objawów nieuwagi oraz sześciu lub więcej objawów nadpobudliwości/impulsywności przez co najmniej sześć miesięcy. Osoby dorosłe (od około 17 lat) powinny spełniać przynajmniej 5 w wieku 17 lat i starsze muszą mieć co najmniej pięć lub więcej objawów w celach diagnostycznych. Jak widać, nie jest jednak trudno zdobyć “komplet punktów”.
