Dyspraksja

Dyspraksja to neurologiczne zaburzenie rozwoju ruchowego, które wpływa na planowanie, organizację i wykonanie ruchów. Osoby z dyspraksją mogą mieć trudności w utrzymaniu równowagi, precyzyjnych gestach, koordynacji ruchów, a także w zapamiętywaniu i kontroli sekwencji ruchów. Zaburzenie to może dotyczyć zarówno umiejętności motorycznych dużej jak i małej precyzji.

W skrócie – dyspraksja, to nieprawidłowa praksja. Praksja to z kolei termin stosowany w medycynie i psychologii opisujący zdolność do planowania i wykonywania precyzyjnych ruchów oraz złożonych ciągów aktywności. W biologii praksja jest określana jako zdolność kory mózgowej do planowania i sterowania wykonywaniem złożonych czynności ruchowych.

Dyspraksja u osób neuroatypowych

W kontekście osób neuroatypowych, takich jak ADHD (Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej) czy autyzm, dyspraksja może występować jako jeden z wielu elementów ich profilu neuropsychologicznego. Oznacza to, że osoby z ADHD lub autyzmem mogą mieć trudności nie tylko w obszarach uwagi, komunikacji społecznej czy postrzeganiu sensorycznym, ale także w zakresie kontroli ruchów.

W przypadku ADHD, trudności związane z dyspraksją mogą wynikać z problemów z organizacją i planowaniem działań, które są charakterystyczne dla tego zaburzenia. Osoby z ADHD mogą mieć problemy z kontrolą impulsów, co wpływa na ich zdolność do precyzyjnych i skoordynowanych ruchów.

W przypadku autyzmu, dyspraksja może być jednym z wielu elementów zespołu objawów. Osoby z autyzmem często mają trudności w przetwarzaniu informacji sensorycznej, co może wpływać na ich zdolność do precyzyjnej kontroli ruchowej. Ponadto, problemy z koordynacją ruchową mogą wpływać na zdolność do nawiązywania kontaktu społecznego, zwłaszcza w sytuacjach, gdzie komunikacja niewerbalna odgrywa istotną rolę.

Warto zaznaczyć, że każda osoba jest inna, nawet jeśli dzieli podobne diagnozy. Zatem nie wszyscy pacjenci z ADHD czy autyzmem doświadczają problemów z dyspraksją, a nawet jeśli występują, ich nasilenie może być różne. Wspieranie osób z takimi wyzwaniami wymaga indywidualnego podejścia i uwzględnienia różnorodności ich potrzeb.

Objawy dyspraksji mogą manifestować się w różnych obszarach życia codziennego. Poniżej znajdziesz przykłady objawów oraz potencjalne przyczyny tego zaburzenia:

Objawy dyspraksji:

• Trudności w koordynacji ruchowej:
  • Niezdolność do wykonywania precyzyjnych gestów.
  • Problemy z utrzymaniem równowagi.
  • Niezborność ruchów, niezdarność.
  • Tendencja do rozlewania, rozsypywania.
  • Częste potykanie się, uderzanie się o ściany, meble czy inne przedmioty “niemieszczenie” się w przejściach.
  • Zaburzenia równowagi i czucia ciała w przestrzeni.
  • Lęk grawitacyjny i lęk wysokości.
• Trudności w planowaniu i organizacji ruchów:
  • Niezdolność do zapamiętywania sekwencji ruchów, dokładanie niepotrzebnych ruchów.
  • Trudności w wykonywaniu czynności wymagających dokładnego planowania.
• Problemy z motoryką małą:
  • Trudności z pisaniem, rysowaniem czy używaniem sztućców – zwłaszcza w dzieciństwie.
  • Nietypowy chwyt.
  • Trudności precyzyjnych ruchów palców, na przykład przy zamykaniu guzików, rysowaniu, wycinaniu.
• Niezdolność do naśladowania ruchów:
  • Trudności w kopiowaniu ruchów innych osób, na przykład podczas zajęć sportowych czy tanecznych.
• Problemy z percepcją przestrzenną:
  • Trudności w ocenie odległości i przestrzeni między obiektami.
  • Trudności z orientacją w terenie.
  • Trudności z wchodzeniem po schodach lub niechęć do tego pomimo braku trudności.
  • Poczucie dyskomfortu na schodach ruchomych i w windach.
• Niezdolność do utrzymania odpowiedniego napięcia mięśniowego:
  • Problemy z kontrolą siły używanej podczas przytulania osób, chwytania czy podnoszenia przedmiotów.
• Trudności w integracji sensorycznej:
  • Nadmierna lub zbyt mała reakcja na bodźce sensoryczne, takie jak dotyk, dźwięk, zimno/ciepło, zapachy czy światło.
  • Nadwrażliwość na ból, niski próg bólu.
• Niska samoocena:
• Osoby z dyspraksją mają często świadomość swoich ograniczeń i czują się, “jak ofermy” lub “niezdary”, co wyraźnie wpływa na ich samoocenę i pewność siebie.

Pamiętaj, że dyspraksja – jak większość zaburzeń – jest spektrum, więc nie musisz mieć wszystkich objawów ani nie musisz ich mieć w takim samym natężeniu, jak inne osoby, by zostać zdiagnozowanym.

Dyspraksja – objawy:

1. Czynniki genetyczne:
   • Dziedziczenie predyspozycji genetycznych do zaburzeń neurologicznych.
2. Problemy w rozwoju mózgu lub jego uszkodzenia i zaburzenia rozwojowe:
   • Zaburzenia rozwojowe mózgu, zarówno przed, jak i po urodzeniu, mogą wpływać na rozwój obszarów odpowiedzialnych za kontrolę ruchową.
   • Urazy mózgu w okresie prenatalnym, okołoporodowym lub we wczesnym dzieciństwie mogą przyczyniać się do dyspraksji.
   • Niedotlenienie okołoporodowe również uważane jest za jedną z przyczyn.
   • 40% wcześniaków również zmaga się z różnym nasileniem dyspraksji. Zrzuca się to na karb niedostatecznego rozwoju prenatalnego.
3. Niedobory sensoryczne:
   • Problemy z przetwarzaniem informacji sensorycznej mogą wpływać na zdolność do kontrolowania ruchów. To właśnie ten powód jest najczęściej związany z neuroróżnorodnością (ADHD, ASD).
4. Zaburzenia neuropsychologiczne:
   • Dysfunkcje w obszarach mózgu odpowiedzialnych za planowanie ruchowe i koordynację.

Warto zauważyć, że dyspraksja może występować w izolacji lub być częścią szerszego spektrum zaburzeń, takich jak zaburzenia spektrum autyzmu czy ADHD. Wywołuje ona objawy zaburzeń sensorycznych, ale to właśnie zaburzenia integracji sensorycznej są jedną z jej głównych przyczyn jako takich.

Dyspraksja – terapia

Dyspraksja jest trudnym problemem do leczenia, ponieważ nie ma jednego skutecznego sposobu na jej naprawę. Leczenie polega głównie na terapii indywidualnej lub grupowej, która ma na celu poprawę koordynacji ruchowej, mowy i postrzegania oraz rozwój umiejętności społecznych i emocjonalnych. 

W każdym przypadku diagnoza i indywidualne podejście do wsparcia są kluczowe. Z problemami z dyspraksją należy zgłaszać się do: psychologów, psychoterapeutów, fizjoterapeutów, terapeutów integracji sensorycznej, osteopatów.

Terapia może obejmować różne formy aktywności fizycznej: pracy nad integracją sensoryczną, ćwiczeń motorycznych, treningu obwodowego, gry edukacyjne czy trening komunikacyjny. Ważne jest również wsparcie rodziny i szkoły oraz dostosowanie warunków otoczenia do potrzeb osoby z dyspraksją.